Historia dywanów

Historia dywanów

Dywany są jedną z tych ozdób wnętrz, które towarzyszą człowiekowi od wieków. Chociaż na ogół kojarzone są głównie z Persją i Turcją, to jednak te tkaniny dekoracyjne również powszechnie stosowane były w Polsce. U nas przybrały one dodatkowo formę arrasów i stanowiły efektowną ozdobę ścian, a przy tym jednocześnie pełniły funkcję izolacyjną. Teraz dywany przede wszystkim zdobią podłogi. Do wyboru mamy pełną gamę kolorów, kształtów, rozmiarów i materiałów dywanów – idealnych zarówno do stylowej sypialni, jak i pokoju dziecięcego.

Samo słowo „dywan”, jak wskazuje polski językoznawca Aleksander Brückner, pochodzi z języka tureckiego „diwan”, co oznacza radę lub biuro. Turecki z kolei zapożyczył słowo z języka perskiego, w którym oznacza ono trybunał.

Persja – to tu wszystko się zaczęło

Badacze wskazują, że dywany prawdopodobnie zaczęły być wyrabiane w Azji Centralnej pomiędzy III a II tysiącleciem przed naszą erą. Za ojczyznę dywanów uważa się tradycyjnie Persję i teraz te perskie należą do najbardziej kosztownych i są uważane za najlepsze. Od tego czasu dywany odgrywały ważną rolę w życiu mieszkańców tamtejszych regionów. Towarzyszyły i nadal towarzyszą spotkaniom rodzinnym i politycznym, są też ważnym elementem modlitw religijnych. Co ciekawe, dywan widnieje obecnie we fladze Turkmenistanu.

Dywany perskie bazowały na naturalnych włóknach. Od VII wieku były one tkane głównie z wełny, w tym z wełny wielbłądziej – to popularne dywany Gabbe, które można zakupić także i teraz, a także z jedwabiu. Dominowały wzory geometryczne i florystyczne, często róża, która jest perskim symbolem życia. Także piękne kobierce były zdobione wizerunkami zwierząt oraz tamtejszych władców. Podbój arabski przyniósł nowe motywy – dywany ozdabiały wtedy głównie wersety Koranu. W ciągu kolejnych wieków moda dynamicznie się zmieniała. XV wiek przyniósł między innymi dużą fascynację ornamentami roślinnymi.

Dywany z Chin

Nie jedynie Persja była znana w zamierzchłych czasach z produkcji dywanów. Także w Chinach tkano dywany, w tym przede wszystkim z naturalnego jedwabiu. Również swoje dywaniarskie tradycje ma Afganistan, Pakistan, Nepal, Turkmenistan (dywany z tego kraju nazywane są turkmenami).

Tureckie dywany

Aktualnie najczęściej dywany wysokiej klasy kupowane są w Turcji. To tam w XII wieku w Anatolii rozpoczęła się produkcja wyjątkowych dywanów, która przywędrowała na te tereny wraz z migracją Turków Seldżuckich z Azji Mniejszej.

Dywany były wtedy jednym z ważnych elementów wyposażenia ze względu na koczownicze życie tamtejszych ludów. Były one wykorzystywane nie tylko jako izolacja podłogi czy materiałowe parawany wydzielające przestrzeń, ale pełniły ponadto ważną rolę jako dywaniki przeznczone do modlitwy. Dodatkowo dywany, szczególnie wykonane z jedwabiu, były elementem dekoracyjnym, mogły służyć także jako sakwy czy poduszki. Kobierce pełniły też rolę posagu panny młodej i były rodzinnym bogactwem.

Od wieków wyrobem dywanów tureckich zajmują się kobiety, najczęściej młode, które mają dobry wzrok i sprawne palce. W porównaniu z dywanami perskimi dywany tureckie wyróżniają się podwójnym węzłem symetrycznym określanym jako Giordi czy węzeł smyrneński. Taka technika tkania zapewnia im wyższą wytrzymałość i trwałość. Tureckie dywany są teraz dostępne w wielu kolorach, wzorach i z różnymi długościami włosia.

Symbolika dywanów tureckich

Kolory i wzory znajdujące się na dywanach tureckich nie tylko służą nadaniu im efektownego wyglądu, ale również mają własną symbolikę.

Od najdawniejszych czasów dywany barwiono naturalnymi pigmentami, które zawarte były w korzeniach, korze, owocach i minerałach. Wśród najpopularniejszych barwników naturalnych znalazły się między innymi:

• korzeń marzanny – nadaje kolor czerwony

• mięta – nadaje kolor szary

• liście indygowców – nadaje kolor błękitny

• łupina orzecha – nadaje kolor brązowy

• rumianek lub tamaryszek – nadaje kolor żółty

Od połowy XIX wieku częściej zaczęto stosować syntetyczne barwniki, które obecnie praktycznie w całości zastąpiły naturalne – droższe w pozyskiwaniu. Niestety, doprowadziło to również to zatarcia regionalnych różnic pomiędzy dywanami wytwarzanymi w Turcji. Ma to też swoje plusy, między innymi dywany stały się bardziej żywe kolorystycznie, między innymi uzyskały kolor pomarańczowy i różowy, które nie były obecne na dywanach wytwarzanych w przeszłości.

Symbolika dywanów tureckich jest związana głównie z motywami religijnymi, ale nie tylko. Oto najczęściej spotykane symbole:

• skorpion, wąż, oko – chronią przed chorobami

• baranie rogi – bohaterstwo, siła

• głowa byka – męska płodność

• kobieta z rękami założonymi na biodrach – żeńska płodność

• ziarna zboża – płodność natury

• lampa świątynna, kubek z wodą, drzewo życia, gwiazda Abrahama, klejnot Mahometa, dłonie ułożone w modlitwę, nisza modlitewna (mihrab) – symbole religijne